Θα αξιοποιήσουμε εντέλει την πρωτοβουλία των Νομπελιστών;

O Τζέιμς Γουότσον στηρίζει την ελληνική έρευνα

Απέστειλε σχετική επιστολή στον Χέρμαν βαν Ρομπάι και τον Μπαράκ Ομπάμα

James D Watson

Την επιστολή στήριξης της ελληνικής έρευνας που απέστειλαν πριν από έναν μήνα στον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κ. Χέρμαν βαν Ρομπάι και στον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, είκοσι Νομπελίστες  θέλησε να προσυπογράψει και ο Τζέιμς Γουότσον, ο επιστήμονας που μαζί με τον Φράνισς Κρικ διαλεύκανε τη δομή της διπλής έλικας του DNA στην αρχή της δεκαετίας του 1950.
Ο 84χρονος θρύλος της μοριακής βιολογίας απέστειλε στις 15 Ιουνίου 2012 στον κ. Ρομπάι την ακόλουθη επιστολή:
«Αξιότιμε Πρόεδρε Van Rompuy,
Θα ήθελα κι εγώ ακολουθώντας το παράδειγμα του συναδέλφου μου, Καθηγητή Harald Zur Hausen και των άλλων διακεκριμένων Επιστημόνων να ζητήσω από τους Ευρωπαίους πολιτικούς Ηγέτες και τις αρχές της Ευρωπαϊκής Κοινότητας την υποστήριξη της Ελλάδος (“SCIENCE”, Μάιος 2012). Οι υπογράφοντες την αναφορά ελπίζουμε ειλικρινά ότι οι διεθνείς πολιτικοί Ηγέτες τόσο στην Ευρώπη όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες θα αξιοποιήσουν όλα τα μέτρα και τις δράσεις τους στην εξουσία για να υποστηρίξουν την Ελλάδα και να βοηθήσουν τη χώρα ν’ ανακάμψει από την βαθειά οικονομική ύφεση.
Σας καλώ να λάβετε άμεσα και κατάλληλα μέτρα για να στηρίξετε την Επιστήμη και τα Κέντρα Αριστείας για να φέρουν ανάπτυξη και ευημερία στην Ελλάδα.
Με εκτίμηση,
James D. Watson, Ph.D.
Nobel Prize in Physiology or Medicine 1962».
Η επιστολή κοινοποιήθηκε επίσης στον αμερικανό πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα.

Η παραπάνω επιστολή φέρνει πάλι στην επικαιρότητα το άρθρο του Γιώργου Ευαγγελόπουλου που δημοσιεύθηκε ΕΔΩ στις 8-6-2012

Θα αξιοποιήσουμε εντέλει την πρωτοβουλία των Νομπελιστών;


Πολλοί υποστηρίζουν ότι μέσα από την σημερινή πολύπλευρη ελληνική κρίση υπάρχουν ελπίδες να ανασυνταχθούμε ως κοινωνία και Πολιτεία, να αναπροσδιορίσουμε τις αξίες και τις προτεραιότητές μας και να θεμελιώσουμε ένα καλύτερο μέλλον για τον τόπο μας.

Παραταύτα, υπάρχουν σημάδια ότι δεν έχουμε εκείνα τα ανακλαστικά, δεν εκδηλώνουμε εκείνες τις αντιδράσεις που να δικαιολογούν μια τέτοιου τύπου αισιοδοξία. Ελπίζω κι εύχομαι ολόψυχα να κάνω λάθος!

Πάντως, σ’ αυτές τις δυσάρεστες σκέψεις με οδήγησε, για μια ακόμη φορά, το γεγονός ότι η πολιτική και πνευματική ηγεσία της Ελλάδας προσπέρασε, σχεδόν αδιάφορα (απ’ όσο, τουλάχιστον, είμαι σε θέση να γνωρίζω, παρακολουθώντας τις ανακοινώσεις των πολιτικών κομμάτων αλλά και τις πολύωρες προεκλογικές συζητήσεις των πολιτικών μας στα ΜΜΕ), μια σημαντικότατη πρωτοβουλία 22 κορυφαίων επιστημόνων που συνίσταται στην αποστολή επιστολής στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Martin Schultz, τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Herman van Rompuy και τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) José Manuel Durao Barroso, με την οποία τους απευθύνουν δραματική έκκληση για την υποστήριξη και ενίσχυση από την Ευρωπαϊκή Ένωση της επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας στην Ελλάδα. Από αυτούς τους 22 επιστήμονες, οι 20 είναι κάτοχοι του Βραβείου Νομπέλ στις επιστήμες της Φυσιολογίας ή της Ιατρικής, της Χημείας και της Φυσικής, ενώ εκ των υπολοίπων δύο, ο ένας, ο Καθηγητής Iain Mattaj, είναι ο σημερινός Γενικός Διευθυντής του σημαντικότατου European Molecular Biology Laboratory (EMBL) – θέση που, ειρήσθω εν παρόδω, κατείχε για δύο θητείες και λάμπρυνε στο παρελθόν ο Έλληνας βιολόγος, Φώτης Καφάτος- ενώ ο άλλος είναι ο Καθηγητής Robert May του Τμήματος Ζωολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που έχει τιμηθεί με ένα από τα πιο περίβλεπτα διεθνή επιστημονικά βραβεία, το Crafoord Prize. Το πόσο ξεχωριστής σημασίας είναι αυτή η παρέμβαση αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι δεν είναι γνωστό να έχει υπάρξει στα χρονικά υπόμνημα που να απευθύνεται προς τους ηγέτες της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το οποίο να υπογράφεται από τόσο μεγάλο αριθμό από Νομπελίστες.

Η πρωτοβουλία γνώρισε τη δημοσιότητα όταν το κορυφαίο περιοδικό Science, στο τεύχος της 25 Μαΐου 2012, στη στήλη του, Letters, δημοσίευσε υπό τον τίτλο, “Support for Greece”, την εν λόγω επιστολή, την οποία υπογράφει, εκ μέρους όλων των επιστημόνων, ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, Harald zur Hausen, βραβείο Νoμπέλ στην Φυσιολογία ή την Ιατρική (2008). Ας σημειωθεί, ότι το εν λόγω Νόμπελ του απονεμήθηκε διότι οι έρευνές του οδήγησαν στην ανάπτυξη του εμβολίου πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, το οποίο θα σώσει τις ζωές εκατομμυρίων γυναικών σε όλο τον κόσμο, οπότε δικαίως συγκαταλέγεται στους μεγάλους ευεργέτες της Ανθρωπότητας.

Στην επιστολή αυτή, η οποία γνώρισε αρκετή δημοσιότητα στην ελληνική και ξένη ηλεκτρονική και έντυπη δημοσιογραφία (βλ., π.χ., το δημοσίευμα της Ιωάννας Σουφλέρη, «Τα Νομπέλ στηρίζουν την Ελλάδα», ΒΗΜΑ της Κυριακής της 27ης Μαΐου 2012, καθώς και το δημοσίευμα του Stratis G. Camatsos, “Nobelists send Brussels a message to ‘Support Greece”’, στην New Europe Online – The European Political Newspaper, στις 29 Μαΐου 2012: http://www.neurope.eu/article/nobelists-sends-brussels-message-support-greece) δεν διατυπώνεται μια αόριστη επιθυμία των ξένων επιστημόνων που την υπογράφουν, με στόχο να βοηθηθεί και να υποστηριχθεί το μέλλον της επιστημονικής έρευνας στην Ελλάδα. Αντιθέτως, αφού επεσήμαναν ότι στην Ελλάδα το ακαθάριστο εθνικό προϊόν μειώθηκε μόνο το έτος 2011 κατά σχεδόν 7% και η ανεργία έχει υπερβεί το 20%, καθώς και ότι οι δημοσιονομικές περικοπές απειλούν τη βιωσιμότητα των καλύτερων ερευνητικών και τεχνολογικών κέντρων που διαθέτουν δημιουργικό ανθρώπινο δυναμικό, οι υπογράψαντες την «επιστολή-έκκληση» επικαλούνται πρόσφατο σχόλιο του περιοδικού Physics Today, σύμφωνα με το οποίο υπάρχουν διαθέσιμοι πόροι που είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να αντιμετωπιστούν ορισμένα από τα προαναφερθέντα προβλήματα. Οι διαρθρωτικοί πόροι, όπως ονομάζονται, προέρχονται από παρακράτηση ενός ποσοστού του ΦΠΑ σε όλες τις χώρες της ΕΕ και διατίθενται για την ταχύτερη ανάπτυξη των πτωχότερων περιοχών σε κράτη-μέλη της Ένωσης. Με δυο λόγια, όπως σωστά επισημαίνει η Ιωάννα Σουφλέρη στο προαναφερθέν δημοσίευμά της, οι Ευρωπαίοι επιστήμονες υποδεικνύουν την ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας στην Ελλάδα με τη χρήση συγκεκριμένων ευρωπαϊκών κεφαλαίων που αποκαλούνται «διαρθρωτικά κεφάλαια».

Μάλιστα, οι συντάκτες αυτού του κειμένου γίνονται ακόμη πιο συγκεκριμένοι, όταν, στη συνέχεια, προτείνουν τα ακόλουθα μέτρα: (i) Για την επίτευξη βραχυπρόθεσμων οφελών, ένα σημαντικό μέρος των πόρων που προέρχονται από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία για τη χρηματοδότηση της Ελλάδας να διατεθεί σε καινοτόμα ελληνικά προγράμματα στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας. (ii) Για την επίτευξη μακροπρόθεσμων οφελών, να χρησιμοποιηθούν επίσης τα κεφάλαια αυτά για να τεθεί σε εφαρμογή ένα ευρύ πρόγραμμα προώθησης της στενής συνεργασίας μεγάλων ευρωπαϊκών κέντρων έρευνας και τεχνολογίας με υπάρχουσες ελληνικές ομάδες αριστείας. (iii) Να εξασφαλιστεί η συνέχιση της υποστήριξης της ελληνικής συμμετοχής σε μεγάλους Ευρωπαϊκούς Οργανισμούς, όπως το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας. (iv) Να ξεκινήσει ένα νέο πρόγραμμα για τη σύνδεση υπαρχόντων ελληνικών ιδρυμάτων αριστείας με αντίστοιχα ευρωπαϊκά, με έμφαση σε επιστημονικά πεδία στα οποία η Ελλάδα έχει ήδη μια ισχυρή παρουσία στο ευρωπαϊκό τοπίο και τα οποία κρίνονται ζωτικής σημασίας για την περαιτέρω τεχνολογική ανάπτυξη της χώρας.

Με βάση τα ανωτέρω, δηλαδή τη συγκεκριμένη γενναιόδωρη προσφορά βοήθειας στην Ελλάδα εκ μέρους αυτών των κορυφαίων ξένων επιστημόνων, θα ανέμενε κανείς:

1) Τα πολιτικά κόμματα να έρθουν σε επαφή μαζί τους, τόσο για να τους ευχαριστήσουν, όσο και για να τους ζητήσουν την περαιτέρω βοήθεια και υποστήριξή τους, σε περίπτωση που αποφασίσουν να ενσωματώσουν τις εν λόγω προτάσεις των επιστημόνων στις στρατηγικές επαναδιαπραγμάτευσης ή απλής βελτίωσης κάποιων όρων του δεύτερου μνημονίου (ανάλογα με τις διακηρυχθείσες θέσεις ενός εκάστου κόμματος πάνω στο θέμα αυτό). Πώς είναι δυνατόν, άλλωστε, να μιλάμε για ανάπτυξη, όταν παραβλέπουμε ότι αυτή, σε ένα μεγάλο της μέρος, οφείλει να στηριχθεί στη δυναμική ανάπτυξη της επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας και της καινοτομίας στην πατρίδα μας; Οι περισσότεροι από τους πολιτικούς μας αναμασάνε τα περί ανάγκης περαιτέρω ενίσχυσης του τουρισμού και της ναυτιλίας μόνον, χωρίς μάλιστα να έχουν ενδεχομένως διαθέσιμες τις απαραίτητες μελέτες για την ακριβή διάγνωση των μεθόδων και των περιθωρίων βελτίωσης της αποδοτικότητας των δύο αυτών κλασικών, όντως, στυλοβατών της ελληνικής οικονομίας.

2) Η πνευματική ηγεσία του τόπου, από τα ΑΕΙ μας έως την Ακαδημία Αθηνών και το λίαν αξιόλογο ως προς την επιστημονική σύνθεσή του, άμισθο σημερινό «Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Τεχνολογίας» (ΕΣΕΤ), να αξιοποιήσουν την ευκαιρία ώστε να τονίσουν στην ελληνική αλλά, κυρίως, στη διεθνή κοινή γνώμη, ότι υπάρχουν και στην Ελλάδα εστίες πνευματικής αριστείας που αναγνωρίζονται από την ελίτ της ευρωπαϊκής επιστήμης, οι οποίες οφείλουν να υποστηριχθούν από τις ελληνικές κυβερνήσεις που επιβάλλεται να έχουν όραμα για τον τόπο και το μέλλον των νεότερων ιδίως γενιών μας, αλλά και από μια ΕΕ που πρέπει έμπρακτα να αποδείξει, για μια ακόμη φορά, ότι το πολιτικό της οικοδόμημα στηρίζεται στην ηθικοπολιτική αρχή της αλληλεγγύης μεταξύ των λαών των κρατών-μελών που την συγκροτούν. Πότε υπήρξε, αλήθεια, στο παρελθόν μεγαλύτερη ανάγκη απ’ ό,τι σήμερα στο να αναληφθεί από τους κορυφαίους θεσμούς της πνευματικής μας ζωής η ευθύνη για μια ευρεία κινητοποίηση του λίαν αξιόλογου επιστημονικού δυναμικού των απανταχού της Γης Ελλήνων επιστημόνων, προκειμένου αυτοί να στηρίξουν, ηθικά ή και έμπρακτα (ακόμη καλύτερα), την προσπάθεια διάσωσης και ενίσχυσης της επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας στην Ελλάδα;

3) Το Υπουργείο Εξωτερικών να αξιοποιήσει αυτή την πρωτοβουλία των επιστημόνων, μαζί με διάφορες ανάλογες κινήσεις που έχουν, επίσης, εκδηλωθεί (π.χ. διάφορα κείμενα συμπαράστασης οικονομολόγων και Ευρωπαίων πολιτικών), στο πλαίσιο της πολιτικής, οικονομικής αλλά και πολιτισμικής διπλωματίας που η χώρα μας αναπτύσσει, στη σημερινή εποχή της κρίσης, για την αντιμετώπιση της άδικης, συχνά (όχι πάντοτε!), απαξίωσης της χώρας μας, του λαού μας και των επιτευγμάτων του στα μάτια πολλών άλλων λαών.

4) Ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας να αναλάβει τις δικές του ευθύνες και συνακόλουθες πρωτοβουλίες για την στήριξη της εφαρμοσμένης επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας στην Ελλάδα. Ας υπενθυμίσω εδώ σε όσους έχουν στον νου τους (και το επικαλούνται) το φινλανδικό μοντέλο ανάπτυξης της επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας, την ακόλουθη κρίσιμη «λεπτομέρεια»: ότι στην Ελλάδα, δυστυχώς, ούτε οι ιδιωτικές επιχειρήσεις διαθέτουν κονδύλια για την υποστήριξη της εφαρμοσμένης επιστημονικής γνώσης. Μάλιστα, σε μια παλαιότερη, του 2004, εξαιρετική διάλεξη του διακεκριμένου φυσικού, Ελευθέριου Ν. Οικονόμου, εκ των ιδρυτών και, μετέπειτα, πρώτου Προέδρου, για διάστημα είκοσι ετών, του Ιδρύματος Έρευνας και Τεχνολογίας (ΙΤΕ) -που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Ευρασία, με τίτλο, Επιστήμη: Πού έδυ σου η θέλξη;- αναφέρεται ότι στην Ελλάδα «το ποσοστό που διατίθεται εντός των επιχειρήσεων είναι μικρότερο του έ¬να τοις χιλίοις (1‰) του ακαθάριστου εγχώρι¬ου προϊόντος», ενώ «στην Φινλανδία, την οποία θέλου¬με να αντιγράψουμε στο νομικό, αλλά όχι στο ουσιαστικό επίπεδο, το αντίστοιχο ποσοστό εί¬ναι τουλάχιστον 25‰».

5) Τέλος, η ελληνική τηλεόραση, δημόσια και ιδιωτική, να διαθέσει περισσότερο χρόνο στην προβολή και ανάδειξη αυτής της πρωτοβουλίας, όπως και άλλων, αναλόγου αξίας, προκειμένου να τονωθεί η ευρωπαϊκή συνείδηση του ελληνικού λαού (ας αντιληφθούμε ότι Γερμανίδα είναι, ασφαλώς, η κ. Μέρκελ, αλλά Γερμανός είναι και ο Καθηγητής zur Hausen, ο οποίος, μάλιστα, το περσυνό καλοκαίρι βρισκόταν στην Κρήτη, για να διδάξει σε Έλληνες και ξένους φοιτητές, ως κεντρικός ομιλητής των Σεμιναριακών Διαλέξεων Ωνάση, τις οποίες διοργανώνει κάθε χρόνο το ΙΤΕ, υπό την εμπνευσμένη καθοδήγηση του Γιάννη Παπαμαστοράκη, Ομότιμου Καθηγητού Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης). Με δυο λόγια, χωρίς την πίστη του λαού μας στην αναγκαιότητα της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας, κάθε μελλοντική ελληνική κυβέρνηση θα δυσχερανθεί αφάνταστα κατά την υλοποίηση των όποιων μεταρρυθμιστικών της σχεδίων εντός του πολιτικού, οικονομικού και ευρύτερου θεσμικού πλαισίου της ΕΕ.

Υπάρχει εντέλει ελπίδα; Παρότι ξεκίνησα κάπως απαισιόδοξα τη συγγραφή του παρόντος κειμένου, πιστεύω ότι υπάρχει. Επομένως, κλείνοντας, θέλω να εμφανιστώ πιο αισιόδοξος. Και τούτο, διότι λειτουργούν στην Ελλάδα, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στο έργο τους, θύλακες αριστείας όσον αφορά την ποιότητα της επιστημονικής έρευνας που παράγεται σ’ αυτές. Με ένα οργανωμένο και σταθερά υλοποιούμενο σχέδιο, το διεθνώς ανταγωνιστικό επιστημονικό και τεχνολογικό τους έργο μπορεί να καταλήξει σε σημαντικής έκτασης καινοτομικά προϊόντα που θα οδηγήσουν τη χώρα σε μια στέρεα ανάκαμψη. Η διεθνής στήριξη, όπως αυτή των 22 κορυφαίων επιστημόνων, είμαι βέβαιος ότι θα επιτρέψει δυνητικά στους επιστήμονες που συγκροτούν αυτούς τους θύλακες, να αναλάβουν σημαντικές πρωτοβουλίες υπερεθνικής εμβέλειας στο άμεσο μέλλον, προκειμένου να εξασφαλίσουν τη δυνατότητα τόσο στους εαυτούς τους να συνεχίσουν να κάνουν έρευνα πρώτης γραμμής όσο και στη χώρα να ελπίζει ότι θα στηρίξει μεγάλο μέρος της οικονομικής της ανάπτυξης στην εντυπωσιακή ενίσχυση της εγχώριας καινοτομίας, της βασισμένης σε επιστημονική και τεχνολογική έρευνα η οποία θα αξιολογείται με διεθνή κριτήρια.

O Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος είναι Δικηγόρος – πολιτικός επιστήμονας