Το 2011 ανακηρύχθηκε Ετος Χημείας, καθώς συμπληρώνονται 100 χρόνια από την απονομή του Βραβείου Νομπέλ στη Μαρία Κιουρί. Το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών διοργανώνει πλήθος εκδηλώσεων με στόχο την ανάδειξη της διαδρομής και των προοπτικών της αποκαλυπτικής αυτής επιστήμης
Ο ΟΗΕ, αναγνωρίζοντας τα επιτεύγματα της Χημείας και τη συνεισφορά της στην ευημερία της ανθρωπότητας, ανακήρυξε το 2011 Διεθνές Ετος Χημείας. Η επιλογή της χρονιάς συμπίπτει με τα 100 χρόνια από την απονομή του Βραβείου Νομπέλ Χημείας στη Μaria Sklodowska Curie, ενώ προσφέρει την ευκαιρία να εορταστεί παράλληλα η προσφορά των γυναικών στην επιστήμη. Και κατά σύμπτωση(;) ο πρώτος άνθρωπος που βρήκαμε να έχει καταγεγραμμένη ενασχόληση με τη Χημεία είναι γυναίκα.
Σε ένα κομμάτι ξεραμένου πηλού στη Μεσοποταμία του 2000 π.Χ., με χαρακτήρες σφηνοειδούς γραφής, αναφέρεται η Ταπούτι, μια επιστάτρια στο παλάτι που ασχολείτο με την απόσταξη λουλουδιών και άλλων αρωματικών ουσιών, όπως λάδι, μύρτο, βάλσαμο. Η Ταπούτι, αναφέρεται στην επιγραφή, φιλτράριζε, πρόσθετε νερό και επαναλάμβανε την απόσταξη ώσπου να πάρει αυτό που ήθελε. Το 420 π.Χ. ο Δημόκριτος με την ατομική θεωρία του δίνει μεγάλη ώθηση κυρίως στη σκέψη γύρω από τη δομή των υλικών πραγμάτων και από τον 3ο αιώνα π.Χ. στην Αλεξάνδρεια έχουμε μια συγκέντρωση λαμπρών μυαλών που δεν είναι μόνο θεωρητικοί αλλά δουλεύουν με τα διάφορα μέταλλα και προσπαθούν να υλοποιήσουν τη θεωρία του Αριστοτέλη για τη μεταβαλλόμενη ισορροπία μετατοπίζοντας π.χ. την ισορροπία του χαλκού έτσι ώστε να φθάσει να γίνει χρυσός δημιουργώντας την έμμονη ιδέα της Αλχημείας....
Ετσι, ο 4ος αιώνας μ.Χ. βρίσκει στην Αίγυπτο, με πρωτεργάτες Ελληνες της περιοχής, όπως ο Ζώσιμος ο Ελλην, τους ανθρώπους να ασχολούνται πλέον με τη «Χυμεία». Δηλαδή, όπως την «όρισε» ο Ζώσιμος: Αγγελοι που ερωτεύθηκαν γυναίκες κατέβηκαν εδώ στη Γη και τους δίδαξαν τα πάντα. Ανάμεσα σε αυτά και το χύμα, από το ρήμα χέω, δηλαδή πώς να λιώνουν τα μέταλλα και να παράγουν άλλα πιο ευγενή και πιο πολύτιμα. Η Αλχημεία εμφανίζεται την ίδια στιγμή και ως αλληγορική αρχέγονη πράξη. Διότι περιγράφοντας μια σειρά όνειρα που είδε ο Ζώσιμος κάνει λόγο για τον εαυτό του ως θύμα ενός ακρωτηριασμού και στη συνέχεια καψίματος στην πυρά των μελών του ώστε να μετατραπεί σε κάτι άλλο, προφανώς καλύτερο. Μια αφήγηση που δεν άφησε αδιάφορο ακόμη και τον Καρλ Γιουνγκ και τη λιγότερο γνωστή βοηθό του Μαρί φον Φραντζ, που έκανε στο βιβλίο της «Αλχημεία» έναν παραλληλισμό ανάμεσα στη μεταβολή ενός ανθρώπου σε κάτι καλύτερο μέσα από μια επώδυνη διαδικασία ακριβώς όπως ένα φθηνό μέταλλο θα γινόταν πολύτιμο με τις μεθόδους της Αλχημείας.
Για πολλούς αιώνες δηλαδή ο άνθρωπος στην ενασχόλησή του με τις ουσίες στις αντιδράσεις μεταξύ τους απέδιδε υπερφυσικές διαστάσεις. Η λέξη «χημία», που έβγαινε από το αιγυπτιακό «κεμ» (=μαύρη γη), σε αντιδιαστολή με τη λευκή άμμο, έζησε μια παράλληλη ζωή μέχρις ότου οι χυμευτές θεωρήθηκαν και αυτοί αλχημιστές, αλλά από τον δέκατο αιώνα επικρατεί η λέξη «χημεία». Μόνο που εκεί στην Ανατολή οι Αραβες ασχολούνται και με πρακτικά πράγματα, όπως απόσταξη, κρυστάλλωση, οξείδωση, ανακάλυψαν τουλάχιστον 19 στοιχεία, τα αλκάλια και η αλκοόλη φέρνουν ακόμη τα σημάδια εκείνης της ενασχόλησης, αφού το «αλ» είναι το αραβικό άρθρο, ενώ τελειοποίησαν την παρασκευή του χαρτιού. Το 925 εμφανίστηκε το «Μυστικό των Μυστικών», το πρώτο για αιώνες κλασικό βιβλίο Χημείας. Το επόμενο εμφανίζεται στο Αμστερνταμ, το 1648. Είναι το «Οrtus Μedicinae» του Γιαν Μπαπτίστα βαν Χέλμοντ, από τις Βρυξέλλες, που εισάγει το πείραμα αλλά και τη διατήρηση της ύλης. Καίει 62 λίμπρες άνθρακα και επειδή μένει μόνο μία λίμπρα στάχτης υποψιάζεται ότι κάτι έγινε αέριο. Ενα τεράστιο βήμα στην επιστημονική σκέψη που ως τότε μόνο τον αέρα θεωρούσε αέριο. Αυτός μάλιστα κατασκευάζει τη λέξη «gas» από την ελληνική «χάος»!
Από το 1661, με τον «Σκεπτικό Χυμικό», ο Ρόμπερτ Μπόιλ παρουσιάζει τη θεωρία των αερίων και οι γνώσεις των ανθρώπων στο θέμα Χημεία πλέον πολλαπλασιάζονται και θεμελιώνονται.
Σήμερα υπάρχει μια θεωρητική διαμάχη σε σχέση με τη Φυσική και τη Χημεία. Στη Φυσική αποδίδονται τα επιτεύγματα της Κβαντικής Μηχανικής, της Σχετικότητας (αν και τα δύο μεταξύ τους δεν συμβιβάζονται απόλυτα), ενώ στη Βιολογία αποδίδεται η Θεωρία της Εξέλιξης. Και η Χημεία τότε; Τι μας έδωσε; Μήπως είναι στο βάθος της μόνο Φυσική; Ωστόσο οι χημικοί δεν συμφωνούν και είναι έτοιμοι να προβάλουν σαν δύο κολοσσιαία επιτεύγματα, αφενός το Περιοδικό Σύστημα, που κατάφερε να τακτοποιήσει αρκετά όσα στοιχεία συγκροτούν την ύλη και, αφετέρου, τη γνώση του χημικού δεσμού, δηλαδή την προτίμηση κάποιων στοιχείων να συνδυάζονται με άλλα δημιουργώντας τις ενώσεις, όλες αυτές τις ουσίες που συναντούμε καθημερινά στη ζωή μας. Στους Αδελφούς Καραμαζόφ ο Ντοστογέφσκι στο κεφάλαιο 4, σε μια συζήτηση για τα νεύρα που γίνεται μέσα στη φυλακή, γράφει: «Είναι Χημεία, αδελφέ, πρέπει να παραμερίσει η εξοχότητά σου για τη Χημεία»... Το Διεθνές Ετος Χημείας είναι μια πρωτοβουλία της Διεθνούς Ενωσης Καθαρής και Εφηρμοσμένης Χημείας ΙUΡΑC (Ιnternational Union of Ρure and Αpplied Chemistry), καθώς και της UΝΕSCΟ, του εκπαιδευτικού, επιστημονικού και πολιτιστικού οργανισμού του ΟΗΕ. Περιλαμβάνει τις χημικές εταιρείες και τα ακαδημαϊκά ιδρύματα σε όλον τον κόσμο και βασίζεται σε ατομικές πρωτοβουλίες για τη διοργάνωση δραστηριοτήτων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, με στόχο να αναγνωριστεί ο ρόλος της Χημείας στην κάλυψη των παγκοσμίων αναγκών και να προβληθεί το δημιουργικό μέλλον της, καθώς και να ενθαρρυνθεί το ενδιαφέρον των νέων για την επιστήμη αυτή. «Χημεία - η ζωή μας, το μέλλον μας»είναι η θεματική ενότητατου αφιερώματος στοΔιεθνές Ετος Χημείαςπου παρουσιάζει τοΕθνικό Ιδρυμα Ερευνώνως τις 31 Μαρτίου 2011 και το «ΒΗΜΑScience» είναι χορηγός επικοινωνίας αυτών των εκδηλώσεων.
algaldadas@yahoo.gr
Το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ),σε συνεργασία με τα δύο ινστιτούτα του,Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας και Οργανικής και Φαρμακευτικής Χημείας,διοργανώνει ένα σύνολο εκδηλώσεων (σειρά διαλέξεων,σεμινάρια,θεατρικά,αμφίδρομα δρώμενα και πειράματα,προβολές επιστημονικών ντοκυμαντέρ),που απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες. Στον εκθεσιακό χώρο του ιδρύματος το Μουσείο της Ελληνικής Συλλογής Νομπέλ σε συνεργασία με το ΕΙΕ διοργανώνει τη διεθνώς μοναδική έκθεση με τίτλο «Χημεία - η ζωή μας,το μέλλον μας.Τα Βραβεία Νομπέλ Χημείας (1901-2010)»,την οποία η RΑΙ χαρακτήρισε μοναδική ευκαιρία παγκόσμιας επιστημονικής και πολιτιστικής προβολής της Ελλάδας.
Για πρώτη φορά παρουσιάζονται διεθνώς χειρόγραφα και επιστολές των Βραβείων Νομπέλ Χημείας, γραμματόσημα και μετάλλια που εκδόθηκαν προς τιμήν τους, καθώς και πατέντες από το αγγλικό γραφείο ευρεσιτεχνίας.Την έκθεση προλογίζουν με κείμενά τους 12 κάτοχοι Βραβείων Νομπέλ Χημείας και παγκοσμίου φήμης και κύρους χημικοί. Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 10 Μαρτίου (ώρες λειτουργίας: καθημερινά 10.00- 20.00 και Σάββατο 10.00- 14.00).
Παράλληλα,το ΕΙΕ διοργανώνει σεμινάρια με στόχο την προσέγγιση του μαθήματος της Χημείας μέσω της σύνδεσης του επιστημονικού περιεχομένου της με την καθημερινή ζωή των μαθητών.Επιχειρείται έτσι η ανάδειξη του μαθήματος της Χημείας σε γέφυρα σύνδεσης με άλλες επιστήμες και το αντίστοιχο περιεχόμενο μαθημάτων,καθώς και σε εργαλείο επιστημονικής προσέγγισης των ενδιαφερόντων τους και των αγαπημένων τους ασχολιών,όπως τέχνη,σπορ κ.ά.
Τα σεμινάρια Διδακτικής της Χημείας διοργανώνονται σε συνεργασία με το Διαπανεπιστημιακό Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών ΔιΧηΝΕΤ (Διδακτική της Χημείας και Νέες Εκπαιδευτικές Τεχνολογίες) και απευθύνονται κυρίως σε δασκάλους Χημείας και γενικά σε εκπαιδευτικούς Φυσικών Επιστημών. Πραγματοποιούνται στις ημερομηνίες 14, 21, 28 Μαρτίου και 4 Απριλίου. Απαιτείται δήλωση συμμετοχής. Για περισσότερες πληροφορίες:
http://www.chem.auth.gr/dixinet/,
e-mail: tzougraki@chem.
uoa.gr. Τηλ. 210 7274.483 (Πασχαλίδου Κατερίνα).
www.tovima.gr
Σε ένα κομμάτι ξεραμένου πηλού στη Μεσοποταμία του 2000 π.Χ., με χαρακτήρες σφηνοειδούς γραφής, αναφέρεται η Ταπούτι, μια επιστάτρια στο παλάτι που ασχολείτο με την απόσταξη λουλουδιών και άλλων αρωματικών ουσιών, όπως λάδι, μύρτο, βάλσαμο. Η Ταπούτι, αναφέρεται στην επιγραφή, φιλτράριζε, πρόσθετε νερό και επαναλάμβανε την απόσταξη ώσπου να πάρει αυτό που ήθελε. Το 420 π.Χ. ο Δημόκριτος με την ατομική θεωρία του δίνει μεγάλη ώθηση κυρίως στη σκέψη γύρω από τη δομή των υλικών πραγμάτων και από τον 3ο αιώνα π.Χ. στην Αλεξάνδρεια έχουμε μια συγκέντρωση λαμπρών μυαλών που δεν είναι μόνο θεωρητικοί αλλά δουλεύουν με τα διάφορα μέταλλα και προσπαθούν να υλοποιήσουν τη θεωρία του Αριστοτέλη για τη μεταβαλλόμενη ισορροπία μετατοπίζοντας π.χ. την ισορροπία του χαλκού έτσι ώστε να φθάσει να γίνει χρυσός δημιουργώντας την έμμονη ιδέα της Αλχημείας....
Ετσι, ο 4ος αιώνας μ.Χ. βρίσκει στην Αίγυπτο, με πρωτεργάτες Ελληνες της περιοχής, όπως ο Ζώσιμος ο Ελλην, τους ανθρώπους να ασχολούνται πλέον με τη «Χυμεία». Δηλαδή, όπως την «όρισε» ο Ζώσιμος: Αγγελοι που ερωτεύθηκαν γυναίκες κατέβηκαν εδώ στη Γη και τους δίδαξαν τα πάντα. Ανάμεσα σε αυτά και το χύμα, από το ρήμα χέω, δηλαδή πώς να λιώνουν τα μέταλλα και να παράγουν άλλα πιο ευγενή και πιο πολύτιμα. Η Αλχημεία εμφανίζεται την ίδια στιγμή και ως αλληγορική αρχέγονη πράξη. Διότι περιγράφοντας μια σειρά όνειρα που είδε ο Ζώσιμος κάνει λόγο για τον εαυτό του ως θύμα ενός ακρωτηριασμού και στη συνέχεια καψίματος στην πυρά των μελών του ώστε να μετατραπεί σε κάτι άλλο, προφανώς καλύτερο. Μια αφήγηση που δεν άφησε αδιάφορο ακόμη και τον Καρλ Γιουνγκ και τη λιγότερο γνωστή βοηθό του Μαρί φον Φραντζ, που έκανε στο βιβλίο της «Αλχημεία» έναν παραλληλισμό ανάμεσα στη μεταβολή ενός ανθρώπου σε κάτι καλύτερο μέσα από μια επώδυνη διαδικασία ακριβώς όπως ένα φθηνό μέταλλο θα γινόταν πολύτιμο με τις μεθόδους της Αλχημείας.
Για πολλούς αιώνες δηλαδή ο άνθρωπος στην ενασχόλησή του με τις ουσίες στις αντιδράσεις μεταξύ τους απέδιδε υπερφυσικές διαστάσεις. Η λέξη «χημία», που έβγαινε από το αιγυπτιακό «κεμ» (=μαύρη γη), σε αντιδιαστολή με τη λευκή άμμο, έζησε μια παράλληλη ζωή μέχρις ότου οι χυμευτές θεωρήθηκαν και αυτοί αλχημιστές, αλλά από τον δέκατο αιώνα επικρατεί η λέξη «χημεία». Μόνο που εκεί στην Ανατολή οι Αραβες ασχολούνται και με πρακτικά πράγματα, όπως απόσταξη, κρυστάλλωση, οξείδωση, ανακάλυψαν τουλάχιστον 19 στοιχεία, τα αλκάλια και η αλκοόλη φέρνουν ακόμη τα σημάδια εκείνης της ενασχόλησης, αφού το «αλ» είναι το αραβικό άρθρο, ενώ τελειοποίησαν την παρασκευή του χαρτιού. Το 925 εμφανίστηκε το «Μυστικό των Μυστικών», το πρώτο για αιώνες κλασικό βιβλίο Χημείας. Το επόμενο εμφανίζεται στο Αμστερνταμ, το 1648. Είναι το «Οrtus Μedicinae» του Γιαν Μπαπτίστα βαν Χέλμοντ, από τις Βρυξέλλες, που εισάγει το πείραμα αλλά και τη διατήρηση της ύλης. Καίει 62 λίμπρες άνθρακα και επειδή μένει μόνο μία λίμπρα στάχτης υποψιάζεται ότι κάτι έγινε αέριο. Ενα τεράστιο βήμα στην επιστημονική σκέψη που ως τότε μόνο τον αέρα θεωρούσε αέριο. Αυτός μάλιστα κατασκευάζει τη λέξη «gas» από την ελληνική «χάος»!
Από το 1661, με τον «Σκεπτικό Χυμικό», ο Ρόμπερτ Μπόιλ παρουσιάζει τη θεωρία των αερίων και οι γνώσεις των ανθρώπων στο θέμα Χημεία πλέον πολλαπλασιάζονται και θεμελιώνονται.
Σήμερα υπάρχει μια θεωρητική διαμάχη σε σχέση με τη Φυσική και τη Χημεία. Στη Φυσική αποδίδονται τα επιτεύγματα της Κβαντικής Μηχανικής, της Σχετικότητας (αν και τα δύο μεταξύ τους δεν συμβιβάζονται απόλυτα), ενώ στη Βιολογία αποδίδεται η Θεωρία της Εξέλιξης. Και η Χημεία τότε; Τι μας έδωσε; Μήπως είναι στο βάθος της μόνο Φυσική; Ωστόσο οι χημικοί δεν συμφωνούν και είναι έτοιμοι να προβάλουν σαν δύο κολοσσιαία επιτεύγματα, αφενός το Περιοδικό Σύστημα, που κατάφερε να τακτοποιήσει αρκετά όσα στοιχεία συγκροτούν την ύλη και, αφετέρου, τη γνώση του χημικού δεσμού, δηλαδή την προτίμηση κάποιων στοιχείων να συνδυάζονται με άλλα δημιουργώντας τις ενώσεις, όλες αυτές τις ουσίες που συναντούμε καθημερινά στη ζωή μας. Στους Αδελφούς Καραμαζόφ ο Ντοστογέφσκι στο κεφάλαιο 4, σε μια συζήτηση για τα νεύρα που γίνεται μέσα στη φυλακή, γράφει: «Είναι Χημεία, αδελφέ, πρέπει να παραμερίσει η εξοχότητά σου για τη Χημεία»... Το Διεθνές Ετος Χημείας είναι μια πρωτοβουλία της Διεθνούς Ενωσης Καθαρής και Εφηρμοσμένης Χημείας ΙUΡΑC (Ιnternational Union of Ρure and Αpplied Chemistry), καθώς και της UΝΕSCΟ, του εκπαιδευτικού, επιστημονικού και πολιτιστικού οργανισμού του ΟΗΕ. Περιλαμβάνει τις χημικές εταιρείες και τα ακαδημαϊκά ιδρύματα σε όλον τον κόσμο και βασίζεται σε ατομικές πρωτοβουλίες για τη διοργάνωση δραστηριοτήτων σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, με στόχο να αναγνωριστεί ο ρόλος της Χημείας στην κάλυψη των παγκοσμίων αναγκών και να προβληθεί το δημιουργικό μέλλον της, καθώς και να ενθαρρυνθεί το ενδιαφέρον των νέων για την επιστήμη αυτή. «Χημεία - η ζωή μας, το μέλλον μας»είναι η θεματική ενότητατου αφιερώματος στοΔιεθνές Ετος Χημείαςπου παρουσιάζει τοΕθνικό Ιδρυμα Ερευνώνως τις 31 Μαρτίου 2011 και το «ΒΗΜΑScience» είναι χορηγός επικοινωνίας αυτών των εκδηλώσεων.
algaldadas@yahoo.gr
Το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ),σε συνεργασία με τα δύο ινστιτούτα του,Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας και Οργανικής και Φαρμακευτικής Χημείας,διοργανώνει ένα σύνολο εκδηλώσεων (σειρά διαλέξεων,σεμινάρια,θεατρικά,αμφίδρομα δρώμενα και πειράματα,προβολές επιστημονικών ντοκυμαντέρ),που απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες. Στον εκθεσιακό χώρο του ιδρύματος το Μουσείο της Ελληνικής Συλλογής Νομπέλ σε συνεργασία με το ΕΙΕ διοργανώνει τη διεθνώς μοναδική έκθεση με τίτλο «Χημεία - η ζωή μας,το μέλλον μας.Τα Βραβεία Νομπέλ Χημείας (1901-2010)»,την οποία η RΑΙ χαρακτήρισε μοναδική ευκαιρία παγκόσμιας επιστημονικής και πολιτιστικής προβολής της Ελλάδας.
Για πρώτη φορά παρουσιάζονται διεθνώς χειρόγραφα και επιστολές των Βραβείων Νομπέλ Χημείας, γραμματόσημα και μετάλλια που εκδόθηκαν προς τιμήν τους, καθώς και πατέντες από το αγγλικό γραφείο ευρεσιτεχνίας.Την έκθεση προλογίζουν με κείμενά τους 12 κάτοχοι Βραβείων Νομπέλ Χημείας και παγκοσμίου φήμης και κύρους χημικοί. Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 10 Μαρτίου (ώρες λειτουργίας: καθημερινά 10.00- 20.00 και Σάββατο 10.00- 14.00).
Παράλληλα,το ΕΙΕ διοργανώνει σεμινάρια με στόχο την προσέγγιση του μαθήματος της Χημείας μέσω της σύνδεσης του επιστημονικού περιεχομένου της με την καθημερινή ζωή των μαθητών.Επιχειρείται έτσι η ανάδειξη του μαθήματος της Χημείας σε γέφυρα σύνδεσης με άλλες επιστήμες και το αντίστοιχο περιεχόμενο μαθημάτων,καθώς και σε εργαλείο επιστημονικής προσέγγισης των ενδιαφερόντων τους και των αγαπημένων τους ασχολιών,όπως τέχνη,σπορ κ.ά.
Τα σεμινάρια Διδακτικής της Χημείας διοργανώνονται σε συνεργασία με το Διαπανεπιστημιακό Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών ΔιΧηΝΕΤ (Διδακτική της Χημείας και Νέες Εκπαιδευτικές Τεχνολογίες) και απευθύνονται κυρίως σε δασκάλους Χημείας και γενικά σε εκπαιδευτικούς Φυσικών Επιστημών. Πραγματοποιούνται στις ημερομηνίες 14, 21, 28 Μαρτίου και 4 Απριλίου. Απαιτείται δήλωση συμμετοχής. Για περισσότερες πληροφορίες:
http://www.chem.auth.gr/dixinet/,
e-mail: tzougraki@chem.
uoa.gr. Τηλ. 210 7274.483 (Πασχαλίδου Κατερίνα).
www.tovima.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου